Tabağımızdaki değeri korumak için 11 adım

• Gıda israfı küresel emisyonların %10’unu oluşturuyor. Döngüsel ekonomi ve bilinçli tüketimle israfı azaltmanın 11 yolu burada.

  Her yıl dünya genelinde üretilen gıdanın üçte biri, ya sofralara ulaşamadan kayboluyor ya da çöpe gidiyor. Bu durum yalnızca ekonomik bir kayıp değil aynı zamanda iklim krizinin görünmeyen nedenlerinden biri. Gıda üretimi, taşınması ve tüketimi sırasında harcanan enerji, su ve emek; israf edilen her ürünle birlikte boşa harcanıyor. Gıda sistemlerinin tamamı, insan kaynaklı sera gazı emisyonlarının üçte birinden sorumlu. Bunun yaklaşık yüzde 10’u doğrudan gıda kaybı ve israfından kaynaklanıyor. Bu tablo hem bireylerin hem de işletmelerin kaynak kullanımı konusunda daha sorumlu davranması gerektiğini açıkça ortaya koyuyor. Peki, gıda israfını azaltmak ve kaynakları verimli kullanmak için neler yapılabilir?
  
  Her yıl 1.3 milyar ton gıda israf ediliyor
  Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’ne (FAO) göre, her yıl yaklaşık 1.3 milyar ton gıda israf ediliyor. Bu miktar, dünya genelinde üretilen gıdanın üçte birine denk geliyor. Gıda israfı yalnızca açlıkla mücadeleyi zorlaştırmakla kalmıyor; aynı zamanda iklim krizini derinleştiren önemli bir etken olarak öne çıkıyor. Tarım ve gıda üretim zinciri boyunca harcanan su, enerji ve toprak gibi kaynaklar, israf edilen gıdayla birlikte kaybediliyor. FAO verilerine göre gıda israfı, küresel sera gazı emisyonlarının yaklaşık yüzde 8 ila 10’unu oluşturuyor. Bu oran, dünya genelindeki ulaşım sektörünün toplam emisyonlarına yakın. Gıda israfı aynı zamanda sosyal bir sorun. Bir yanda her gün milyonlarca insan yetersiz beslenmeyle mücadele ederken, diğer yanda devasa miktarlarda gıda çöpe gidiyor. Bu çelişki, sürdürülebilir bir gıda sistemi kurmanın neden artık bir tercih değil, zorunluluk olduğunu gösteriyor.
  
  İsrafı azaltmak sosyal adaleti güçlendirir
  Gıda israfını önlemek, yalnızca çevreyi korumakla kalmaz; ekonomik verimliliği artırır, sosyal adaleti güçlendirir ve sürdürülebilir bir gelecek inşa eder. İşte bireylerden işletmelere kadar herkesin uygulayabileceği 11 somut çözüm:
  
  1. Ölçün ve izleyin
  Gıda zincirinin her aşamasında ne kadar israf edildiğini ölçmek çözümün ilk adımıdır. Restoranlar, oteller ve perakende zincirleri dijital izleme sistemleriyle hangi ürünlerin ne sıklıkla çöpe gittiğini takip ederek gereksiz alımları azaltabilir.
  
  2. Fazla gıdayı kurtarın
  Fazla üretim ya da tüketilmeyen gıdalar çöpe gitmeden önce ihtiyaç sahiplerine ulaştırılabilir. ‘Gıda kurtarma’ ağları, yerel üreticiler, marketler ve sivil toplum kuruluşları arasında köprü görevi görür.
  
  3. Eğitim ve farkındalık programları
  Gıda israfı konusunda tüketicilerin bilinçlenmesi kritik önem taşır. Okullarda, topluluk merkezlerinde veya iş yerlerinde düzenlenecek eğitim programları, bireysel alışkanlıkların değişmesini sağlar.
  
  4. İşleme ve depolama altyapısını güçlendirin
  Özellikle taze gıdalarda bozulmayı önlemek için etkili depolama ve taşıma sistemleri gereklidir. Soğuk zincir altyapısının geliştirilmesi, gıda kaybını azaltmada kilit rol oynar.
  
  5. Üreticilere bağış teşviki sağlayın
  Tarım üreticileri fazla ürünlerini bağışlamaktan çekinmemeli. Bunun için vergi avantajları, lojistik destek ve yasal koruma mekanizmaları geliştirilmeli
  
  6. Kompostlama ve biyogaz üretimi
  Tüketilemeyen gıdalar çöpe gitmek yerine doğaya dönebilir. Kompostlama, organik atıkları toprağa geri kazandırırken; biyogaz tesisleri bu atıkları enerjiye dönüştürebilir.
  
  7. Ürünleri dönüştürün (Upcycling)
  Satılamayan ya da standart dışı ürünler, farklı formlarda yeniden değerlendirilebilir. Örneğin olgunlaşmış meyveler meyve suyu ya da reçel üretiminde kullanılabilir.
  
  8. Gıda zincirinde iş birliği kurun
  Restoranlardan tedarikçilere kadar tüm paydaşlar, tedarik zincirinin her halkasında ortak veri paylaşımı ve koordinasyonla israfı azaltabilir.
  
  9. Etiketleri doğru yorumlayın
  ‘Son tüketim tarihi’ ve ‘Tavsiye edilen tüketim tarihi’ ifadeleri sıkça karıştırılıyor. Bu farkın doğru anlaşılması, gereksiz gıda atılmasını önler.
  
  10. Diyet ve tüketim alışkanlıklarını değiştirin
  Bitki ağırlıklı beslenme modelleri hem çevresel etkiyi azaltır hem de kaynak kullanımını dengeler. Et ve süt ürünlerinin aşırı tüketiminin azaltılması da karbon ayak izini düşürür.
  
  11. Evde planlama ve saklama alışkanlıklarını geliştirin
  Ev tipi israf, toplam gıda kaybının üçte birine denk geliyor. Alışveriş öncesinde liste yapmak, dolapta öncelikli tüketilmesi gereken ürünleri belirlemek ve artan yemekleri değerlendirmek basit ama etkili yöntemlerdir.
  
  Daha sürdürülebilir bir gıda geleceği için yol haritası
  Gıda israfı, yalnızca çevresel değil; aynı zamanda ekonomik ve etik bir mesele. Kaynakların sınırlı olduğu bir dünyada, üretilen her lokmanın değeri var. Bu değerin korunması, bireylerin alışkanlıklarından şirketlerin stratejilerine kadar uzanan çok boyutlu bir dönüşümü gerektirir. Döngüsel ekonomi ilkelerinin benimsenmesi, fazla gıdanın yeniden kullanılması, üretim zincirinin her aşamasında ölçme ve önleme sistemlerinin kurulması; gelecekteki gıda krizlerini önlemenin anahtarıdır. Her birey, her işletme ve her ülke bu dönüşümün bir parçasıdır. Küresel ölçekte gıda israfını yarıya indirmek, iklim hedeflerine ulaşmak kadar hayati bir sorumluluktur. Çünkü daha adil, sağlıklı ve sürdürülebilir bir dünya; tarladan sofraya kadar uzanan bu zincirde hiçbir halkayı israf etmeden kurmakla mümkündür.