COP30 hakkında bilmeniz gereken 30 şey

• ​​COP30, Brezilya’nın Amazon kalbinde dünya liderlerini buluşturacak. 1.5°C hedefi, adil geçiş ve doğa temelli çözümler yeniden masada.

  Brezilya’nın Amazon bölgesindeki Belem kentinde 2025 yılı içinde düzenlenecek COP30 (Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı) küresel iklim diplomasisinin en kritik buluşmalarından biri olarak görülüyor. Paris Anlaşması’ndan on yıl sonra gerçekleşecek bu zirve, ülkelerin 1.5°C hedefini koruma taahhütlerini yeniden gözden geçirmesini amaçlıyor. Dünya, artan sıcaklıklar, orman kaybı, enerji dönüşümündeki yavaşlık ve finansman eşitsizliğiyle birlikte zorlu bir döneme girmiş durumda. COP30, yalnızca yeni taahhütlerin değil, geçmiş sözlerin ne kadar tutulduğunun da değerlendirileceği bir ‘gerçeklik testi’ olacak. Amazon’un ekolojik ve sembolik gücü, bu zirveyi yalnızca Latin Amerika için değil, tüm dünya için tarihi bir dönüm noktasına dönüştürüyor.
  
  İşte COP30 hakkında bilmeniz gereken 30 şey…
  
  1. COP30 nedir?
  ‘Taraflar Konferansı’ anlamına gelen COP, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi kapsamındaki yıllık zirve. COP30, bu toplantıların otuzuncusu ve küresel iklim politikalarının yönünü belirleyecek.
  
  2. Ne zaman ve nerede düzenlenecek?
  COP30, 10–21 Kasım 2025 tarihleri arasında Brezilya’nın Amazon bölgesindeki Belem kentinde yapılacak. Bu, Amazon’da düzenlenen ilk küresel iklim zirvesi olacak.
  
  3. Neden Brezilya seçildi?
  Belem, dünyanın en büyük tropik ormanı Amazon’un giriş kapısı. Zirvenin burada yapılması, ormansızlaşma ve biyolojik çeşitliliğin korunması konularına sembolik bir vurgu taşıyor.
  
  4. Paris Anlaşması’ndan sonra neden kritik?
  2025, Paris Anlaşması’nın imzalanmasının 10’uncu yılı. COP30, ülkelerin 1.5°C hedefi için verdikleri taahhütleri yenilemesi gereken dönüm noktası olarak görülüyor.
  
  5. Küresel sıcaklık hedefi neden tehlikede?
  Birleşmiş Milletler (BM) verilerine göre mevcut ulusal planlar, yüzyıl sonuna kadar 2.7°C’lik bir ısınma rotasına işaret ediyor. COP30 bu gidişatı düzeltme şansı sunuyor.
  
  6. Amazon neden bu kadar önemli?
  Amazon ormanları, gezegenin karasal karbon yutaklarının yüzde 10’unu oluşturuyor. Ancak ormansızlaşma nedeniyle bu kapasite giderek azalıyor; COP30’un odağında bu kaybı tersine çevirmek var.
  
  7. Kimler katılacak, kimler katılmayacak?
  Yaklaşık 200 ülkenin delegasyonları Belem’de olacak. Ancak ABD Başkanı Donald Trump’ın katılmayacağı, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in ise yalnızca heyet göndereceği açıklandı.
  
  8. Ana gündem başlıkları neler olacak?
  Zirvede üç ana tema öne çıkacak: Fosil yakıtlardan çıkış takvimi, gelişmekte olan ülkelere iklim finansmanı ve doğa temelli çözümler.
  
  9. İklim finansmanı neden kilit önemde?
  COP29’da zengin ülkeler, yoksul ülkelere yılda 300 milyar dolar destek sözü vermişti. Ancak bu miktar ihtiyaçların çok altında kaldı; COP30’da finansal adalet yeniden tartışılacak.
  
  10. ‘Adil geçiş’ (Just Transition) ne anlama geliyor?
  Adil geçiş, iklim politikalarının yalnızca çevresel değil, sosyal ve ekonomik olarak da hakkaniyetli olmasını ön görüyor. COP30, bu kavramı ilk kez merkezine alacak zirve olacak.
  
  11. COP30’un hedefi ne?
  Zirvenin temel amacı, ülkelerin 2035’e kadar emisyon azaltım planlarını güncelleyip somutlaştırmasını sağlamak. Bu, Paris Anlaşması hedeflerine ulaşmak için kalan son on yılın yol haritasını belirleyecek.
  
  12. Neden ‘gerçeklik testi’ olarak görülüyor?
  Birçok ülke verdiği iklim sözlerini yerine getirmedi. COP30, ‘taahhüt’ yerine “sonuç” odaklı bir hesaplaşma zirvesi olacak.
  
  13. Fosil yakıtlar masada mı?
  Evet. COP28’de ilk kez fosil yakıtlardan ‘aşamalı çıkış” ifadesi kabul edildi. COP30’da bunun takvimi ve ülkeler arası yük paylaşımı tartışılacak.
  
  14. Yenilenebilir enerji taahhütleri ne durumda?
  2023’te ülkeler, yenilenebilir kapasiteyi 2030’a kadar üç katına çıkarma sözü verdi. Ancak Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), mevcut gidişatın bu hedefin gerisinde olduğunu belirtiyor.
  
  15. Doğa temelli çözümler neden öne çıkıyor?
  Brezilya, COP30’da ‘Sonsuza Kadar Tropikal Ormanlar’ Fonu’nu tanıtacak. Bu fon, ormansızlaşmayı önlemeyi ve yerli toplulukların koruyucu rolünü desteklemeyi amaçlıyor.
  
  16. COP30’un en büyük zorluklarından biri ne?
  Ev sahibi şehir Belem’in sınırlı altyapısı, ulaşım ve konaklama kapasitesinin düşük olması, özellikle düşük gelirli ülkelerin katılımını zorlaştırıyor.
  
  17. Kadınların rolü tartışılacak mı?
  Evet. EAT-Lancet Komisyonu ve UN Women’ın katkılarıyla ‘Toplumsal Cinsiyet ve İklim Adaleti’ oturumları yapılacak. Kadınların gıda ve iklim sistemlerindeki rolü, özel gündemlerden biri.
  
  18. Gençlik hareketleri COP30’da nasıl yer alacak?
  Greta Thunberg ve Fridays for Future gibi hareketler, COP30’a paralel ‘Youth Climate Forum’ etkinliklerinde söz sahibi olacak. Gençler, karar süreçlerinde doğrudan temsil talep ediyor.
  
  19. COP30’un politik atmosferi nasıl?
  ABD’nin Paris Anlaşması’ndan yeniden çekilme olasılığı ve Çin’in düşük profil stratejisi, müzakerelerde belirsizlik yaratıyor. Bu nedenle Avrupa Birliği ve Latin Amerika ülkeleri liderlik rolü üstleniyor.
  
  20. Bilim ne diyor?
  Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’ne (IPCC) göre, küresel emisyonlar 2025’e kadar zirve yapmazsa 1.5°C hedefi neredeyse imkânsız hale gelecek. COP30, bu eşiğin tam ortasında gerçekleşiyor.
  
  21. Amazon’un kaderi COP30’un kalbinde.
  Amazon yağmur ormanları, yılda 2 milyar ton karbon depolayarak dünyanın en büyük doğal karbon yutağı. Ancak son 50 yılda ormanın yüzde 17’si kaybedildi. COP30, bu kaybı durduracak somut önlemler için bir dönüm noktası olacak.
  
  22. İklim finansmanında adalet talebi büyüyor.
  Gelişmekte olan ülkeler, iklim krizine en az katkı sunmalarına rağmen en çok etkilenen taraflar. COP30’da, ‘Kayıp ve Zarar Fonu’nun nasıl işletileceği tartışılacak.
  
  23. Yeşil teknoloji transferi gündemde.
  Afrika ve Asya ülkeleri, yenilenebilir enerji teknolojilerinin paylaşımında daha adil bir sistem talep ediyor. Bu konu, COP30’un müzakerelerinde kilit başlıklardan biri olacak.
  
  24. Gıda sistemleri masaya geliyor.
  EAT-Lancet 2025 (Sürdürülebilir gıda üretimi için hedefler belirlemekle görevli bilimsel bir girişim) raporunun ardından, tarım ve gıda sistemlerinin karbon salımındaki payı ilk kez ayrı bir oturumda ele alınacak. Gıda güvenliği ile eşitlik arasındaki bağ öne çıkacak.
  
  25. Yerli halkların sesi güçleniyor.
  Amazon ve diğer tropik bölgelerdeki yerli topluluklar, iklim krizinin ön saflarında. COP30, onların doğa koruma bilgisini ve haklarını merkeze alan ilk zirve olacak.
  
  26. Doğaya dayalı çözümler yeni standart olabilir.
  Mangrov ormanlarının, sulak alanların ve şehir içi yeşil altyapının korunması; emisyon azaltım planlarının bir parçası olarak tanımlanacak.
  
  27. Türkiye’nin pozisyonu ne?
  Türkiye, 2053 net sıfır hedefi doğrultusunda yeni yeşil finansman araçlarını tanıtacak. Ayrıca Türkiye, yenilenebilir enerji ve iklim uyum projeleriyle COP30’da aktif rol üstlenmeyi planlıyor.
  
  28. COP30’da anlaşmazlık bekleniyor mu?
  Evet. Fosil yakıtlardan çıkışın zamanlaması, finansman yükünün paylaşımı ve karbon piyasaları konusunda görüş ayrılıkları yaşanabilir. Ancak uzlaşma, küresel güvenin yeniden tesis edilmesi açısından kritik.
  
  29. COP30 sonrası süreç nasıl işleyecek?
  Zirveden sonra her ülke, 2035’e kadar geçerli olacak yeni ulusal katkı beyanlarını (NDC) BM’ye sunacak. Bu planlar, iklim eyleminin gerçek test alanı olacak.
  
  30. Neden fark yaratabilir?
  COP30, yalnızca bir diplomasi zirvesi değil; gezegenin geleceğini belirleyecek bir eşik. Amazon’un kalbinden yükselen bu çağrı, iklim eyleminin son değil, yeniden başlama noktası olabilir.